1- هدف از انجام واکسیناسیون پیشگیری از ابتلا به برخی بیماری‌های خطرناک در تمام عمر می‌باشد. برخی واکسن‌ها مثل واکسن سل یا همان ب.ث.ژ فقط یک بار زده می‌شوند و برخی دیگر مثل قطره فلج اطفال هستند که برای کامل شدن ایمنی در برابر این بیماری باید چندین نوبت استفاده شوند. وقتی کودک یک نوع واکسن را می‌زند، معمولاً در برابر آن بیماری ایمن می‌شود و حتی در مواجهه با بیماران مبتلا به آن بیماری نیز مبتلا نمی‌شود. در کشور ما برنامه واكسيناسيون براي كودكان از بدو تولد شروع می‌شود و تا یک‌سالگی 5 بار واکسیناسیون انجام می‌شود؛ یعنی در بدو تولد، 2 ماهگی، 4 ماهگی، 6 ماهگی و 12 ماهگی. بعد از آن یک‌بار در 18 ماهگی و یک‌بار دیگر در سن بین 4 تا 6 سالگی باید واکسن یادآور زده شود. نوع واکسن‌ها در این برنامه در هر دوره فرق می‌کند و شرح آن به این صورت است:
1- در بدو تولد سه واکسن ب.ث.ژ، قطره خوراكي فلج اطفال و هپاتیت تجویز می‌شوند.
2- در دو ماهگی سه واکسن قطره خوراكي فلج اطفال، هپاتیت و سه‌گانه تجویز می‌شوند.
3- در چهار ماهگی دو واکسن قطره خوراكي فلج اطفال و سه‌گانه تجویز می‌شوند.
4- در شش ماهگی مطابق دو ماهگی واکسیناسیون انجام می‌گیرد.
5- در یک سالگی واکسن MMR (شامل سرخک، سرخجه و اوریون) تزریق می‌شود.
6- در 18 ماهگی مطابق چهار ماهگی واکسیناسیون انجام می‌گیرد.
7- بین سنین 4 تا 6 سالگی سه واکسن قطره خوراكي فلج اطفال، سه‌گانه و MMR تجویز خواهد شد.
اکنون توجه شما را به چند نکته در مورد واکسیناسیون جلب می‌کنیم:
- مواردی مثل تب مختصر، شل بودن مدفوع يا سرماخوردگي معمولي مانع واکسیناسیون نیست.
- اگر پس از واکسن سه‌گانه تب بالاتر از 40.5 درجه سانتیگراد، گریه شدید و مداوم بیش از 3 ساعت یا تشنج ظرف سه روز رخ دهد در نوبت‌های بعدی واکسن سیاه سرفه از سه‌گانه حذف می‌شود و واکسن دوگانه اطفال (شامل کزاز و دیفتری) تزریق می‌شود.
- برنامه واکسیناسیون كودكان نارس و يا كم وزن نيز طبق جدول ايمن‌سازي عادي است. مگر این که وزن آنها کمتر از دو کیلو باشد که در این صورت یک بار واکسن هپاتیت در یک ماهگی هم اضافه می‌شود.
- ابتلا به سوءتغذيه نيز نه تنها مانعي براي ايمن‌سازي نيست، بلكه ايمن‌سازي به موقع كودكان مبتلا به سوءتغذيه به‌شدت توصيه مي‌شود، چرا كه آنها را نسبت به بيماري‌هايي كه بيشتر در معرض ابتلا به آنها هستند مقاوم مي‌كند.
- در مورد كودكان مبتلا به آلرژي شديد و يا ضايعات و عوارض مغزي و عصبي, واكسیناسيون با احتياط و با نظر پزشك كودكان انجام مي گيرد.
- همچنين براي كودكاني كه سابقه بيماري‌هاي عصبي، تشنج کنترل نشده، ضايعات مغزي و يا سابقه خانوادگي بيماري‌هاي عصبي را دارند واكسن سه‌گانه تجويز نمي شود.
- در اختلالات نقص ايمني و بیماری‌هایی مثل لوسمي (سرطان خون) و ایدز شدید واكسن‌هاي ويروسي زنده و واكسن سل (BCG) منع استعمال دارند.
- پس از آخرین نوبت واکسن سه‌گانه، هر ده سال یک‌بار واكسن دوگانه ويژه بزرگسالان (شامل کزاز و دیفتری) بایستی تزریق شود. این واکسن معمولاً در دوره دبیرستان به همه تزریق می‌شود.
همان‌طور که گفته شد، در هر نوبت واکسیناسیون در مرکز بهداشت کودک از نظر شاخص‌های رشد و سلامت چکاپ می‌شود. هر كودك يك كارت مخصوص مراقبت كودك دارد كه در آن جدول واكسيناسيون، تغذيه و پايش رشد در نظر گرفته شده است. با دانستن مراحل رشد سه شاخص وزن، قد و دور سر کودک در سنین مختلف شما می‌توانید بطور تقریبی وضعیت رشد و تکامل کودک خود را بدانید.
• وزن:
وزن نوزاد در بدو تولد معمولاً 5/2 تا 5/3 کیلوگرم است. در چند روز اول زندگی 5 تا 10% کم می‌شود و تا روز دهم مجدداً برمی‌گردد. در 4 تا 5 ماهگی وزن دو برابر می‌شود و در یک‌سالگی سه برابر و در دو سالگی 4 برابر وزن هنگام تولد می‌شود.
• قد:
قد نوزاد در بدو تولد حدود 50 سانتی‌متر است و در یک‌سالگی 75 سانتی‌متر می‌شود. در سه سالگی به 90 و در 4 سالگی به 100 سانتی‌متر می‌رسد.
• دور سر:
دور سر نوزاد در بدو تولد به‌طور متوسط 35 سانتی‌متر است و در سال اول 12 سانتی‌متر به آن اضافه می‌شود و در بقیه طول عمر 10 سانتی‌متر دیگر اضافه می‌شود.
علاوه بر چکاپ شاخص‌های رشد همراه با برنامه واکسیناسیون، یک‌سری چکاپ‌ها در قالب برنامه‌های غربالگری عمومی و ویزیت‌هایی توسط متخصصین اطفال برای کودکان لازم است. برنامه‌های غربالگری معمولاً در هنگام تولد نوزاد در بیمارستان به مادران شرح داده می‌شوند که عبارتند از بررسی بیماری فاویسم، فنیل کتونوری، بررسی شنوایی و بینایی و غربالگری کم کاری تیروئید که در طی هفته اول تولد باید انجام شوند. معمولاً هر بیمارستان در هنگام ترخیص مادر و نوزاد برگه‌هایی حاوی اطلاعات لازم در مورد مراکز انجام این بررسی‌ها و آدرس آنها به مادر تحویل می‌دهد. علاوه بر این‌ها، کودک در 4 سالگی باید از نظر بینایی و شنوایی مورد بررسی توسط متخصصین مربوطه قرار بگیرد. بررسی کم خونی در 9 ماهگی برای همه کودکانی که قطره آهن مصرف نمی‌کنند باید انجام شود.
